เป็นเรื่องตกอกตกใจสำหรับคนที่ชอบกินแมลงเมื่อโลกโซเชียลได้มีการแชร์ว่ามีคนไทย 5 คน และพม่า 4 คนตั้งวงกันกินเหล้าแล้วไปไปหาแมลงไม่ทราบชนิดมาทำเป็นกับแกล้มปรากฏว่าตายไป 2 คน

ข่าวนี้ถูกเผยแพร่จากเพจของ พญ.ณัฐกานต์ ชื่นชม อายุรกรรมโรคติดเชื้อ รพ.แม่สอด จ.ตาก ได้เขียนข้อความลงในเฟซบุ๊กส่วนตัว Nuttagarn Chuenchom ดังรายละเอียดว่า “เมื่อสามวันก่อน(บทความนี้ลงวันที่ 31 มีนาคม 61)มีคนไข้ชายสามคนเป็นพี่น้องกัน พวกเขาเดินทางมาจากจังหวัดอื่นเพื่อมาหางานทำ ทำงานอยู่ในแคมป์ชั่วคราวเป็นคนงานสร้างถนน เขาบอกว่าตอนเย็นหลังเลิกงานพวกเขาก็มักจะดื่มเหล้ากันและหากับแกล้มมากิน เขาเดินเข้าไปในป่าข้างทางพบรังของแมลงชนิดหนึ่งอยู่บนต้นไม้ แมลงตัวเล็กเท่าข้อนิ้วก้อย มีกลิ่นแรงคล้ายแมงดานาจึงจับเอามาคั่วใส่เกลือรสชาติเอร็ดอร่อยคล้ายแมลงทอดที่ซื้อมาจากตลาดเสียแต่กลิ่นแรงไปหน่อย คั่วกินได้หนึ่งถาดใหญ่ๆ หลังจากกินได้ 1 ชั่วโมงรู้สึกหายใจไม่ออก ปวดกล้ามเนื้อมากๆลุกไม่ไหว เพื่อนๆจึงนำส่งโรงพยาบาล

แรกรับตรวจร่างกายปกติดียกเว้นมีอาการปวดกล้ามเนื้อกดตรงไหนก็เจ็บไปหมด ผลตรวจเลือดแรกรับค่าไต ค่าตับ ผล arterial blood gas ปกติหมดยกเว้นมีค่ากล้ามเนื้อ CPK ประมาณ 15,000 ทั้งสามคน ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจและเอ๊กซเรย์ปอดปกติ จึงให้นอนโรงพยาบาล ได้ปรึกษาไปยังศูนย์พิษวิทยาเขาก็ไม่เคยเห็นแมลงชนิดนี้และไม่มียาต้านพิษ antidote ฉันจึงให้น้ำเกลือและทำให้ปัสสาวะเป็นด่าง (alkalinized urine) และตรวจเลือดเป็นระยะๆ คาดว่าถ้าค่า CPK ยังมากขึ้นคงต้องฟอกไต ผู้ป่วยแอดมิทในโรงพยาบาลได้ 24 ชม มีอาการหอบเหนื่อย มีภาวะน้ำเกินน้ำท่วมปอด คล้ายมีกล้ามเนื้อหายใจอ่อนแรง ผุดลุกผุดนั่ง ทำเอ๊กซเรย์พบว่าหัวใจมีขนาดโตขึ้นอย่างรวดเร็ว คลื่นไฟฟ้าหัวใจแสดงการขาดเลือด(Q wave )ในทุก leads ค่ากล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดขึ้นสูง(Trop-i) หลังจากใส่ท่อช่วยหัวใจผู้ป่วยก็เกิด cardiac arrest อย่างรวดเร็วทั้งสองคน ยังเหลือรอด 1 คนที่ให้ประวัติกินแมลงเพียงเล็กน้อย

ฉันก็ไม่ได้ชำนาญเรื่องกีฏวิทยาเท่าไหร่ แต่คิดว่าเจ้าแมลงมฤตยูนี้น่าจะอยู่ในกลุ่มมวน มวนมีหลายชนิด แต่ละระยะของการเจริญเติบโตมีรูปร่างหลายแบบ ที่เรารู้จักกันดีคือมวนเพชฌฆาต ซึ่งอยู่ในอันดับ Hemiptera ปกติมันจะปล่อยสารพิษออกมาฆ่าเหยื่อ เช่น มด ให้ตายภายใน 1-2 นาที ในผู้ป่วยรายนี้สารพิษจากแมลงทำให้เกิดพิษต่อหัวใจโดยตรง (cardiac toxicity) และเกิด cardiac arrest ในที่สุด กินมากก็ตายเร็วมีรายงานว่าตายได้ถึงครึ่งหนึ่ง (50%)เลยนะคะ

มีข้อมูลที่น่ากลัวมากว่ามีการใช้มวนพวกนี้มาเพิ่มกลิ่นในน้ำพริกแทนแมงดา เป็นการกระทำที่เสี่ยงมากๆค่ะ คนไทยนิยมบริโภคแมลงทอดเป็นอย่างมาก ยกตัวอย่างที่กินได้และขายตามตลาดเช่น แมลงในอันดับ Coleoptera ได้แก่ แมลงกินูน ด้วงต่างๆ แมลงในอันดับ Homoptera ได้แก่พวก จักจั่น แมลงในอันดับ Hemiptera ได้แก่พวก แมลงดานา แมลงดาสวน แมลงในอันดับ Hymenoptera ได้แก่พวก มดแดง ตัวอ่อนผึ้ง ต่อ แตน แมลงในอันดับ Isoptera ได้แก่ แมลงเม่า แมลงในอันดับ Lepidoptera ด้แก่ หนอนไม้ไผ่ ดักแด้ไหม แมลงในอันดับ Orthoptera ได้แก่ ตั๊กแตนบางชนิด แมลงกระชอน จิ้งหรีด

เราไม่ทราบได้เลยว่าแมลงที่มีขาปล้องที่หน้าตาเหมือนกันนั้นบางชนิดมีพิษร้ายแรง ใครมันจะไปคิดว่าแมลงตัวเล็กๆดูหน้าตาเชื่อฟังจะนำพาไปสู่ความตาย นอกจากจะเสี่ยงพิษแล้วยังเสี่ยงแพ้ด้วยนะคะ

ย้ำว่า...เราไม่สามารถกินแมลงได้ทุกชนิดในโลกนี้นะคะ...กินได้บางชนิดที่พิสูจน์แล้วว่าไม่มีพิษ แม้ว่าคนอื่นจะบอกว่ากินได้ยังต้องคิดให้หนักอีกหลายตลบค่ะ ที่ห้ามกินแน่ๆคือพวกมวน ด้วงก้นกระดกและด้วงน้ำมัน โอกาสตายสูงมากๆ

ต้องแลกชีวิตคนถึงสองชีวิตเพื่อให้ทราบว่าแมลงแบบนี้กินไม่ได้นะ ไม่คุ้มกันเลยนะคะ เรากินแค่ หมู ไก่ ปลา อาหารทะเล ก็พอแล้วค่ะอย่าให้ถึงขั้นเปิบพิสดารเลยค่ะ แชร์ได้เลยนะคะจะได้เตือนกันไม่ให้ใครต้องตายอีก  และขอปรึกษาผู้รู้ด้วยค่ะว่ามันเป็นแมลงอะไรกันแน่ และจะป้องกันอย่างไร

ต่อมาเมื่อวานนี้ (3 เม.ย.61)หน่วยระบาดวิทยาโรงพยาบาลแม่สอดร่วมกับหน่วยกีฏวิทยาของสำนักงานโรคติดต่อ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ลงสอบสวนโรคในพื้นที่แคมป์คนงานก่อสร้างแห่งหนึ่ง พบว่ามีคนงานกินแมงแคงคั่วทั้งหมด 9 คนเป็นคนไทย 5 คนเป็นคนพม่า 4 คน มีคนอาการหนักจนต้องไปรักษาที่โรงพยาบาล 3 คนและเสียชีวิตในเวลาต่อมา 2 คน

คนงานเล่าว่า ไปเก็บแมงชนิดนี้ที่เขาเข้าใจว่าเป็นแมงแคงเหมือนกับที่เคยกินที่บ้านเขาเก็บมา 1 ปี๊บเต็มๆ คั่วเกลือใส่ผงปรุงรสมีรสชาติดีและกลิ่นหอมมาก กินแกล้มเหล้าขาวยี่ห้อเดิมที่เคยกินอยู่แล้วที่ขายตามตลาด ไม่ได้กินเห็ดพิษ ไม่ได้กินสารเสพติด คนที่เสียชีวิตสองคนรับประทานมากกว่าใครเพราะไม่มีอาการใดๆ ส่วนคนอื่นกินแล้วรู้สึกเมาและคลื่นไส้อยากอาเจียนจึงหยุดกินซะก่อน

“ด้านหลังแคมป์เป็นทุ่งหญ้งโล่ง มีไม้พุ่มเตี้ยๆหลายชนิด เช่นผักหวานบ้าน วัชพืชต่างๆเก็บตัวอย่างต้นไม้ใบไม้มาด้วยเพื่อจะดูว่ามีพิษหรือไม่ ตอนแรกเจออยู่ 3 ตัวหากันจนเหนื่อยจู่ๆเดชบุญก็เพ่งเข้าไปที่กอวัชพืชที่มีดอกสีขาวฟูๆ โห..มีเต็มเลย พวกมันซ่อนตัวอยู่ในนั้น พรางตัวอย่างแนบเนียน มีแค่แมงชนิดนี้เพียงชนิดเดียวเท่านั้นไม่ได้มีมวนหรือแมงแคงชนิดอื่นปะปนอยู่เลย คราวนี้ได้มาเกือบพันตัวละมั้งเก็บเต็มถุงใหญ่ๆ 5 ถุงเพื่อจะส่งให้ศูนย์พิษสกัดหาสารพิษต่อไป”  เพจNuttagarn Chuenchom กล่าว

เบื้องต้นพบว่ามันคือมวนหรือแมงแคงชนิดหนึ่ง(แมงแคงมีหลายชนิดทั้งที่มีคนเคยกินได้และกินไม่ได้) ที่เรียกว่า มวนมะพร้าว ชื่อสปีชีส์คือ Agonoscelis nubilis ซึ่งในรายงานต่างๆแม้ในระดับโลกก็ยังไม่มีใครกล่าวถึงว่ามันมีพิษ กรณีนี้หมอสันนิษฐานว่า คนไข้คงจะกินแมลงที่อาจจะปรุงด้วยความร้อนไม่สูงพอที่พิษจะถูกทำลาย เป็นแมงตัวอ่อนที่ตามปกติโดยธรรมชาติจะมีพิษมากกว่าตัวแก่ กินปริมาณมากเกินไป กินพร้อมกับสุรา ทำให้พิษจากแมลงทำให้ถึงแก่ความตายด้วยภาวะกล้ามเนื้อสลาย เลือดเป็นกรด ตับอักเสบและกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบรุนแรงจนหัวใจหยุดเต้น (ก่อนเสียชีวิตมีภาวะ Ventricular tachycardia)

คนงานทั้ง 7 คนที่รอดชีวิตยังเป็นปกติดี ตรวจเลือดแล้วพบว่ามีค่ากล้ามเนื้อ CPK สูงกว่าค่าปกติเล็กน้อยเท่านั้น ค่าการทำงานของตับและไตปกติ และยังคงต้องมาตรวจซ้ำอีก 1 อาทิตย์เพื่อยืนยันว่าปลอดภัยจริงๆ