ยาเม็ดแคปซูลเป็นรูปแบบยาที่พบเห็นได้ทั่วไปตามท้องตลาด และเชื่อว่าหลาย ๆ คนคงเคยใช้ยาในรูปแบบนี้มาแล้วและอาจมีคำถามว่า เราสามารถแกะผงยาออกจากแคปซูลได้หรือไม่

การที่จะตอบคำถามนี้ได้ เราก็ต้องรู้ก่อนว่าเปลือกแคปซูลของยาแต่ละชนิดมีความแตกต่างกันอย่างไร

ชนิดของเปลือกแคปซูล
เปลือกแคปซูลชนิดที่มีผลต่อการปลดปล่อยตัวยา เปลือกของแคปซูลเหล่านี้ถูกออกแบบมาให้ทำหน้าที่ควบคุมการปลดปล่อยตัวยา การแกะยาออกจากแคปซูลชนิดนี้อาจทำให้ได้ยาในขนาดที่ไม่เหมาะสม ส่งผลให้ไม่ได้รับผลการรักษาตามต้องการหรืออาจทำให้เกิดอาการข้างเคียงจากยามากขึ้น ตัวอย่างเช่น ยาแคปซูลป้องกันการแข็งตัวของเลือดดาบิกาแทรน (Dabigatran) ตัวแคปซูลทำหน้าที่ควบคุมให้ยาค่อย ๆ ถูกปลดปล่อยออกมา การแกะยาออกจากเปลือกแคปซูลชนิดนี้จะทำให้ได้รับยาในปริมาณที่มากกว่าปกติ ส่งผลให้ผู้ป่วยเกิดภาวะเลือดออกมากผิดปกติได้

เปลือกแคปซูลชนิดที่ไม่มีผลต่อการปลดปล่อยตัวยา ตัวเปลือกไม่มีผลต่อการปลดปล่อยยา แต่ควรพิจารณาลักษณะของยาที่บรรจุภายในด้วยว่าเราสามารถแกะยาออกจากเปลือกแคปซูลได้หรือไม่

ภายในบรรจุเม็ดเพลเลต (Pellets) ซึ่งเม็ดเพลเลตคือ อนุภาคยาขนาดเล็กหลายอนุภาคมาอยู่รวมกันและเม็ดเพลเลตนี้สามารถถูกออกแบบให้ควบคุมการปลดปล่อยยาได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น ยามอร์ฟีน (Morphine) แคปซูลบางชนิดหรือ ยาลดกรดโอมีพลาโซล (Omeprazole) เราสามารถแกะยาออกจากเปลือกแคปซูลได้ แต่ห้ามบดหรือทำให้เม็ดเพลเลตแตก

ภายในบรรจุผงยา เนื่องจากบรรจุยาในลักษณะของผง จึงมีโอกาสที่ผงยาจะตกค้างในเปลือกแคปซูล เมื่อแกะยาออกจากเปลือกอาจส่งผลให้ได้รับยาน้อยกว่าปกติได้

ภายในบรรจุผงยาที่อาจก่อให้เกิดอันตรายแก่ผู้สัมผัส ผงยาบางชนิดหากแกะออกจากเปลือกแคปซูลแล้วมีการฟุ้งกระจายและผู้ใช้สัมผัสกับผงยาโดยตรงอาจส่งผลให้เกิดอันตรายต่อร่างกาย เช่น เป็นสารก่อมะเร็ง หรือมีพิษต่อระบบสืบพันธุ์ได้

แม้ว่าจะเป็นยารูปแบบแคปซูลเหมือนกัน บางชนิดแกะผงยาออกจากเปลือกแคปซูลได้ บางชนิดแกะออกจากเปลือกแคปซูลไม่ได้ การรับประทานยาแคปซูลโดยการกลืนทั้งเม็ดจึงเป็นสิ่งที่เหมาะสมที่สุด แต่หากมีความจำเป็น ไม่สามารถกลืนแคปซูลยาได้ จึงควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร ไม่ควรตัดสินใจแกะแคปซูลยาด้วยตนเอง

ผู้เขียน : ภญ.นันทพร เล็กพิทยา ภญ.เบญญาภา เพชรปวรรักษ์ งานเภสัชกรรมคลินิก ฝ่ายเภสัชกรรม
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

ข่าวอื่นที่น่าสนใจ

• อาหารเสริม วิตามิน ไม่ใช่ยาวิเศษในการรักษาโรคตา
• วินิจฉัยถูกโรค ตรวจเลือด ตรวจปัสสาวะบอกได้
• กินผลไม้ไทย มีประโยชน์ต่อสุขภาพ คุณค่าโภชนาการเพียบ
• ‘อร่อยอันตราย’ กินเค็มเกิน 1 ช้อนต่อวันก็เสี่ยงโรคไต